تحلیلی جغرافیایی پیرامون ضرورت تحول شیوه موجود کوچ نشینی در ایران به ترانسهومانس

فکری نگهداری و پرورش حیوانات، نیاز به علوفه و شرایط طبیعی (محیطی) مساعد برای حفظ و پرورش دام چون اقلیم مناسب، آب و مرتع کافی و سکونت در محیط­ های نامساعد به صورت فصلی پدیده کوچ را فراهم نموده است. در زندگی کوچ نشینی برخلاف یکجانشینی به ویژه شهرنشینی، بخش عمده ­ای از فهالیت انسان، حول محور تلاش جسمانی در رابطه مستقیم با محیط جغرافیایی دور می­ زند، در این فرآیند، انسان از یک طرف و عمل دام و مرتع از طرف دیگر اساس و مبنای زندگی کوچ نشینی را تشکیل می ­دهند. انسان کوچ­ نشین، با بکارگیری دام به عنوان سرمایه و بکارانداختن نیروی جسمانی و در فرایند تولید قرار می­ گیرد. زندگی کوچ ­نشینی در جهان از سابقه­ ای طولانی برخوردار است. در نواحی مختلف کره زمین از دوازده هزار سال پیش، به خصوص آسیای جنوب غربی، مرکزی، جنوب شرقی و شمال آفریقا به جهت محدودیت­ ها و تنگناهای محیطی برای سایر فعالیت ­های مبتنی بر شیوه معیشت یکجانشینی، اشنایی، اُنس و الفت انسان با حیوان در حین شکار و فکر اهلی کردن آنها و غیره چنین شیوه معیشتی به چشم می­ خورد. کشور ما بنا به موقعیت جغرافیایی خاص به ویژه از سمت شمال و شمال شرقی که مدخل ورود اقوام کوچ نشین بوده، سرزمینی است که از همان ابتدا این پدیده را لمس کرده است. از این رو یکی از مهمترین مناطق کوچ نشین جهان محسوب می­ شود. به طور کلی سابقه کوچ نشینی در ایران به بیش از هشت هزار سال پیش می ­رسد و آثار به دست آمده در جنوب غربی ایران، مؤید این مطلب است. بنابراین ایران سرزمینی است که با کوچ­ نشینی اشنا بوده و از گذشته تاکنون علی­رغم کاهش جمعیت آنها در مقایسه با یکجانشینان، به عنوان سومین جامعه پذیرفته شده این کشور در کنار روستانشینان و شهرنشینان به شمار می­ روند. متأسفانه این جامعه کم جمعیت و پراکنده در سرتاسر این سرزمین در ارکان اصلی سه گانه خود یعنی انسان، دام و  مرتع با مشکل مواجه است. در این مقاله سعی بر این است تا بهره ­گیری از نظریات، تجربیات و منابع و اطلاعات آماری، به بررسی ضرورت تحول شیوه موجود کوچ­ نشینی در ایران به رمه­ گردانی(ترانسهومانس) در جهت بهره­ مندی از امکانات و خدمات زیربنایی و رفاهی لازم و شکوفایی اقتصادی به منظور توسعه هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور پرداخته شود. در این راستا ابتدا به اجمال به ارائه برخی از مشخصات و تنگناهای کوچ نشینان اشاره شده و سپس به بررسی رمه ­گردانی (ترانسهومانس) و نقش آن در ابعاد مختلف زندگی کوچ­ نشینان پرداخته شده است.